poniedziałek, 30 sierpnia 2021

Wieloryb Anubisa

Największa kuweta świata nie zawsze nią była - miliony lat temu Sahara stanowiła dno oceanu. Zanim jednak zamieszkały tam bazylozaury i dorudony (z których słynie Wadi al-Hitan), dominującą formę stanowiły wieloryby ziemnowodne. Jednym z nich był Phiomicetus anubis.

Rekonstrukcja (to niżej to ryba)

Ten trzymetrowy prawaleń polował zarówno na lądzie, jak i w wodzie, a jego ofiarami padało w zasadzie wszystko - ryby, krokodyle, ssaki, inne prawalenie... Był tak zabójczy, że nazwano go po bóstwie śmierci. Dodatkową inspirację stanowił szakali z wyglądu pysk; obecne w nim ostre siekacze są typowe tylko dla niego, służyły najpewniej do przytrzymywania trudniejszych zdobyczy.

Nie był to jedyny czworonożny wieloryb odkryty w depresji Fajum - jednak Rayanistes afer zajmował niższą pozycję w łańcuchu pokarmowym, mógł nawet być pożerany przez "boga śmierci". Sam phiomicetus też nie miał lekko; na jego żebrach były ślady ugryzień rekina, ale na tyle małe, że raczej prawaleń był już padliną niż faktyczną ofiarą.

piątek, 27 sierpnia 2021

Drzewo genealogiczne rośnie

Tym razem nie o "hobbity" się rozchodzi, tylko o odmianę sapiensa.

Powszechnie wiadomo, że tropiki to jedno z najgorszych środowisk do szukania starego DNA, ale tym razem się udało, i to z przytupem - z ładnie zachowanej kości skroniowej udało się wydobyć materiał, który po przebadaniu okazał się zawierać genom nieznanej wcześniej populacji H. sapiens.

Zielone - granice Wallacei; czerwone - Leang Panninge

Jest to pewien precedens, jako że do tej pory ludzką obecność na Sundzie w paleolicie datowano głównie za pomocą malowideł i narzędzi. Zmarła prawdopodobnie była potomkinią pierwszej fali, która dotarła do Azji Południowo-Wschodniej, a która oddzieliła się od przodków Papuasów i Aborygenów 37 tysięcy lat temu. Dziś ta linia jest wymarła. Stwierdzono też geny denisowian.

Jaskinia z zewnątrz. Kości były 190 cm pod gruntem

Sama denatka - 17-18 letnia dziewczyna - zmarła ponad 7 tysięcy lat temu, i pochowano ją w Leang Panninge, czyli Jaskini Nietoperza, na południowym zachodzie Sulawesi (również Celebes), w regionie biogeograficznym Wallacea. Wywodziła się z kultury zbieraczy-łowców Toalean, wymarłej w V wieku naszej ery po sześciu tysiącleciach istnienia, która pozostawiła po sobie kilka szkieletów i specyficzne kamienne narzędzia, jak groty strzał zwane moros. Nazwano ją Bessé, "młoda kobieta" w języku ludu Bugis.

Bessé in situ

środa, 25 sierpnia 2021

Pancerna kołyska

66 do 145 milionów lat temu żółw złożył jaja. W 2018 odkrył je rolnik w prowincji Henan.

Yuchelys nanyangensis to gatunek lądowy, który wyginął podczas Wielkiej Masakry Kredowej. Dorosłe dobijały nawet do półtora metra długości skorupy. Znalezione jaja były wielkości mniej-więcej mandarynki i nietypowo grubą skorupę, bo 2-milimetrową. U największych współczesnych żółwi, słoniowych z Galapagos, jest ona czterokrotnie cieńsza (same jaja są podobnej wielkości).

Wbrew pozorom to nie pocisk armatni małego kalibru

Żeby było bardziej przełomowo, wewnątrz odkryto zarodek. Rozwinięty w 85%, niewiele różnił się od współczesnych żółwi, z wyjątkiem jeszcze nie ustalonej metody wydostawania się przez grubą skorupkę. Co ciekawe, samo jajko było miejscami popękane, jakby żółwik próbował się wykluć.

Lokator w CT (skala zbliżona do rzeczywistej)

sobota, 21 sierpnia 2021

"O mrówkach i dinozaurach" Cixin Liu

W sumie nie wiem, czemu spodziewałam się książki popularnonaukowej, w końcu Liu to pisarz beletrystyczny. Może dlatego, że Problem trzech ciał miał w sobie dużo o fizyce? W każdym razie oceniam O mrówkach i dinozaurach pozytywnie.

Jako że Liu specjalizuje się raczej w opisywaniu cywilizacji, niż poszczególnych postaci, łatwiej mi powiedzieć coś o tych pierwszych - dzielą się one na państwo mrówek i państwo dinozaurów, które od pewnego momentu rozłamuje się na cesarstwo i republikę. Są one bajkowo przejaskrawione, i wyraźnie widać, kto tu pełni rolę złego. Jako satyra współczesnych mocarstw, ślepo dążących do ekspansji w klapkach na oczach, spełniają się świetnie. Trochę ciężko mi za to stwierdzić, na czym wzorowano usiłujące ratować planetę mrówki, ale w każdym razie nawet one, jako "ci dobrzy", popełniają błędy w działaniu, co daje plus do realizmu.

Samo przesłanie bardzo udane - zobrazowanie tego, czym kończy się pęd ku hegemonii i wrogość podsycana postępem technologicznym. Mam tylko jedno ale: stegozaury nie żyły u schyłku kredy, tylko w jurze.

czwartek, 19 sierpnia 2021

Jaskinia kości

W ciągu 7000 lat do jaskini lawowej Umm Jirsan (pole wulkaniczne Harrat Khaybar) na północ od Medyny trafiły setki tysięcy kości.

Śmietnik pierwsza klasa

Najnowsze dotychczas badania podają 14 gatunków, w tym bydło, konie, gryzonie, wielbłądy i ludzi; różnorodność i rozstrzał czasowy mogą okazać się bardzo przydatne dla badań nad ewolucją. Odpowiedzialność za tę kolekcję ponoszą najprawdopodobniej hieny pręgowane, których szczątki i koprolity też tam znaleziono; jaskinia służyła za ich schronienie przez całe pokolenia, a może i nadal tam mieszkają - podczas jednej ekspedycji odnotowano warczenie dobiegające z głębszych partii.

wtorek, 10 sierpnia 2021

Smok z Wanamara

Australia zyskała trzeciego, i jak dotychczas największego pterozaura. Thapunngaka shawi nie bez kozery określany jest jako smok - bydlę miało siedmiometrowej rozpiętości skrzydła i metrowy łeb o zębatej paszczy na czterdzieści kłów, dzięki której zyskał nazwę ("thapunngaka" to w wymarłym języku Wanamara "usta jak włócznia").

Prawdopodobna rekonstrukcja (albo randomowy pterozaur dla ozdoby)

Włóczniogęby żył prawdopodobnie z polowania na ryby w paleomorzu Eromanga pokrywającym w mezozoiku wschodnią i północną Australię. 

Skamieniałości odkrył dziesięć lat temu Len Shaw. Dziś można je obejrzeć w Kronosaurus Corner Museum w Richmond.

_________________

O powstawaniu "Obcego", cz. 3: Czy leci z nami Space Jockey?

Prapoczątki Pacjenta Dentystycznego (ten fotel) są niejednoznaczne - z jednej strony zrzynka z  Planety wampirów  aż krzyczy, z drugiej O...